Raoul Balai

De koopman
wint altijd, helaas

Het is een tekst die niet over het hoofd kan worden gezien. In totaal 53 letters langs het kanaal tussen het stadskantoor en het gebouw van het waterschap. Elke letter drie meter hoog. Gezamenlijk zijn ze zo’n honderdtwintig meter breed. Hollywoodachtige proporties, zegt Raul Balai. In de zin dat zijn tekst net zo opzichtig om aandacht vraagt als het ‘Hollywood Sign’ bij Los Angeles. Het lettertype is precies hetzelfde als van het iconische ‘sign’ dat in Amerika naar de filmindustrie verwijst.

Na lang wikken en wegen heeft hij zijn kunstwerk ‘Mollywood’ genoemd. Met een vette knipoog naar ‘Hollywood’, ‘Nollywood’, ‘Bollywood’ en welke afleidingen er verder nog mogen bestaan. Hij heeft nog even ‘Zollywood’ overwogen, met de Z van Zeeland. Maar kwam toch uit bij ‘Mollywood’, met de M van Middelburg: ,,Molly is in Amerika het codewoord voor XTC. Daarom kies ik voor ‘Mollywood’. Zoals religie opium voor het volk werd genoemd, zo is de populaire (film)cultuur en alles wat daaruit is voortgekomen, dat in zekere zin ook.”

We hebben het nu steeds over de letters an sich. Maar die letters vormen woorden, die woorden vormen een zin: ‘HOW OUR EXPLOITATIVE STATE OF MIND FRAMES THE SHAPE OF THE WORLD’. Daarmee zijn we meteen bij de kern van het kunstenaarschap van Raul Balai.

Alweer in meerdere opzichten. Je kunt zijn installatie voor Façade niet meteen graffiti noemen, maar de wijze van aandacht vragen is vergelijkbaar. De kunstenaar beschouwt de graffitiscene in Amsterdam waarin hij in de jaren tachtig en negentig van de vorige eeuw opgroeide als zijn ‘creatieve geboortegrond’. Toen hij in 2019 gastcurator was van een tentoonstelling bij het CBK Zuidoost Amsterdam, zei hij: ,,Als onderdeel van de hiphopcultuur heeft de sterke verbondenheid daarvan met de Afro/Latino/Caribische grondleggers mij altijd een element van empowerment gegeven. Ook de DIY (Do It Yourself) cultuur die daarin zit besloten, en de ‘fuck the system mentaliteit’ is iets wat mij als kunstenaar heeft gevormd.”

‘Hoe uitbuiting de wereld vormt’ – dat is een vrije vertaling van zijn langs het kanaal opgestelde tekst. Uitbuiting is voor Raul Balai een centraal begrip – in zijn kunst, in zijn leven. Dat liet hij zien in bijvoorbeeld zijn installatie #Ishouldloveyoumorethanpizza, twee jaar geleden in kunstruimte Nest in Den Haag. Daar bouwde hij van kartonnen dozen een kapel met een altaar en een offertafel waar je een kaarsje kon branden. Op de achterwand, waar in de kerk altijd de heiligen staan afgebeeld, had hij drie jonge pakketbezorgers geschilderd.

De kunstenaar voelt zich helemaal op zijn plek in Middelburg: ,,Hoe meer ik me in de locatie verdiepte – Middelburg, Walcheren – hoe interessanter ik het vond. Vanuit mijn historische interesse vind ik het gek dat Zeeland niet een veel centralere plek inneemt in de Nederlandse geschiedenis. Er is hier zo veel, de watergeuzen, de VOC, de WIC, de Tweede Wereldoorlog. Door de Randstadnavelstaarderij wordt de provincie net als Groningen – sorry Groningers – een beetje weggeschoven. Ik ben geïnteresseerd in geschiedenis. Die interesse komt vanuit mijn Surinaamse roots. Met voorouders in China, India, Afrika voel ik me gedwongen naar mijn wortels te kijken. Mijn moeder is Nederlandse, afkomstig van boeren uit de Haarlemmermeerpolder. Door haar ken ik het platteland zoals dat in Zeeland bestaat. Mijn Surinaamse vader is historicus, hij schrijft over slavernij.”

De kunstenaar heeft zijn letters  voor twee kantoren geplaatst die hij voor Middelburg ‘buitenproportioneel’ noemt: ,,Hier speelt vooral prestige. Volgens mij zijn het echt wanstaltige gebouwen. Wat niet wegneemt dat de plek daardoor interessant is. Het systeem van uitbuiting zie je weerspiegeld. Het kanaal als verbinding met de andere kant van de wereld verwijst naar kolonialisme. Mijn werk raakt vaak aan dat thema. Maar ik wil uitbuiting niet alleen daaraan koppelen. Kijk alleen al op deze locatie. Even verderop had je Vitrite, de lampenvoetfabriek van Philips. Die werd naar een lagelonenland verplaatst, met alle gevolgen voor de werkgelegenheid in Middelburg. De twee archetypen van de Nederlandse samenleving zijn de koopman en de dominee: de koopman wint altijd, helaas. Macht en lobby zijn belangrijker dan burgers. We moeten toe naar een systeem waarin geld niet boven mensen gaat.”