Emmeline de Mooij

Met een logeermatras
mag er bezoek komen

In deze bunker draait het om gastvrijheid. Met dank aan Emmeline de Mooij. Ze maakte drie matrashoezen om te laten zien dat wie behoefte heeft aan onderdak, aan ‘shelter’, bij haar aan het goede adres is. Deze zomer in Middelburg valt alles wat haar betreft heel mooi samen. Om te beginnen het thema van Façade 2022, ‘vrijwaring van vrees’. Verder dat de Zeeuwse hoofdstad ‘shelter city’ is, één van de zeven in Nederland die mensenrechtenactivisten opvangt. En natuurlijk is er de kunstenares zelf, die zorgzaamheid bijna als wapen hanteert in haar werk.

Zorgzaamheid als wapen. Dat klinkt naar feministisch-activistische kunst.

,,Niet altijd. Ik heb ook een collectief samen met Margreet Sweerts, FHP, de Feministische Handwerk Partij. Misschien slaat de term activistisch daar meer op. Met de FHP organiseren we workshops in openbare bibliotheken en op openbare plekken. Het doel is het werk dat vrouwen van oudsher doen in de textielproductie een grotere waardering te geven. Daarbij reiken we de technieken aan om kleding te repareren en leggen we de geschiedenis van het werk van vrouwen vast. Er is nog een element, we noemen dat de ‘belichaamde manier van spreken’. Als je met elkaar praat terwijl je bezig bent met je handen – breien, borduren – dan is dat een prettige, ontspannen manier van spreken waar stiltes mogen vallen. Tegenwoordig leer je op school niet meer hoe je sokken moet stoppen. Vele vrouwen willen van dat handwerk weg omdat het vroeger door kerk en staat werd gebruikt om vrouwen het zwijgen op te leggen. De rol van die gebogen, stille vrouw die thuis zit, daarmee willen mensen niet worden geassocieerd. Daarvan willen we ons bewust zijn. Anderzijds is juist dat handwerk in onze tijd belangrijk. Dingen gaan stuk, spullen moeten onderhouden worden, dat is een deel van het leven dat te weinig waardering krijgt.”

,,Met mijn werk bevind ik me meer in de kunstwereld waar ik me niet meteen in het publieke debat wil mengen. Ik ben gefascineerd door de geschiedenis van het handwerk. De afgelopen jaren werk ik zelf veel met textiel: quilten en patchwork. Die technieken hangen samen met de vindingrijkheid van de voormoeders die van restjes en beetjes stof iets konden maken.”

Je werkt nu aan de serie ‘Het Logeermatras’, ook wel ‘The Guest Mattress’ genoemd.

,,Vlak voor de coronapandemie uitbrak, stond de gastvrijheid in Europa onder druk door de grote stroom vluchtelingen die zich aandiende. Die mensen waren niet welkom. Omdat we vervolgens in isolatie moesten, konden we weer geen gasten ontvangen. Met mijn werk breng ik een ode aan die verdwenen gastvrijheid. Heb je een logeermatras bij de hand, dan sta je open voor onverwacht bezoek. Ik noem de serie matrassen ook wel ‘onderduik-kunst’. Hopelijk inspireert het werk tot zachte daden van verzet: gastvrijheid, slaap en herstel. Overigens gaat het in mijn werk om hoezen die om een matras heen gaan; die hoezen heb ik bewerkt met patchwork en quilttechnieken. Ik heb er al zeven. Met de drie voor Middelburg er bij worden het er tien. Ik richt me met dit werk op het vertrouwen in medemenselijkheid. Zo hoop ik bezoekers van Façade 2022 te inspireren tot gastvrijheid en het wegnemen van vrees bij de onbekende ander.”

In de toelichting op het werk duikt de Zeeuwse godin Nehelennia op. Wat is haar relatie met het werk in de bunker?

,,Ik las het boek van Annine van der Meer over Nehalennia. Daarin is Nehalennia ‘zij die leidt’, en ook ‘zij die bij het laaggelegen moeras aan zee woont’. Ze werd vaak afgebeeld met een voet op de voorsteven van een schip en een scheepsroer in haar hand: zij beschermt reizigers te land en ter zee. De oude, heidense verering van moedergodinnen is vaak drievoudig. Bij Nehalennia is dat ook zo. Je hebt de jonge vrouw, verbeeld met een wassende maan, de volwassen vrouw met volle maan en de oude vrouw met een afnemende maan. Die drievoudigheid heb ik voor Middelburg verbeeld in drie matrashoezen die in de bunker op het Molenwater aan de muur hangen.”