Anish Kapoor

Kijk, fluister
en verwonder

Alsof er daadwerkelijk licht aan het eind van de tunnel gloort. Dat is de eerste gedachte als je vanaf het Abdijplein de Kloostergang binnenstapt. Het glinstert aan het eind van de gang. Dichterbij komend zien we een ronde, naar alle kanten reflecterende holle spiegel. Drie meter diameter, bestaand uit honderden, misschien duizenden driehoekige spiegelfragmenten die in steeds wisselende hoeken op een kunststof ondergrond zijn bevestigd. ‘Random Triangle Mirror’ heet het kunstwerk. Wie bekend is met zijn werk kent, ziet er meteen de handtekening van Anish Kapoor op.

De gemetselde gewelven, de gotische glas-in-lood ramen, de verweerde tegels op de vloer. Van zichzelf heeft de Kloostergang al iets sacraals. Niemand zou verbaasd opkijken als je er een brevierende monnik zou tegenkomen. Met de spiegel van Anish Kapoor wordt al die sacraliteit voor de naderende bezoeker oneindig vaak gereflecteerd. En Kapoor zou Kapoor niet zijn als hij zijn beschouwer niet bij de kladden zou pakken. Wie op circa een meter afstand van de spiegel staat, ontwaart plotseling zichzelf. Eerst een voorzichtig, tegen een realistische reflectie aanleunend beeld. Nog een stap dichterbij en je krijgt jezelf terug in oneindig veel zelfportretjes. ‘Het ultieme selfiemoment’, voorspelt CBK-directeur en Façade-curator Kathrin Ginsberg.

Het blijft niet bij beeld alleen. Zeg maar eens iets tegen jezelf, of tegen een medebezoeker. Wie op de goede afstand staat – een kwestie van even uitproberen – hoort zijn stemgeluid als het ware opgenomen worden in de spiegel en er versterkt uitkomen. Fluisteren is al voldoende om een toespraak te houden.

Met Oostenrijker Erwin Wurm vormt Anish Kapoor dit jaar het internationaal vermaarde en gelauwerde smaldeel van Façade. De spiegel die nu in de Kloostergang oplicht, heeft hij niet speciaal voor Middelburg gemaakt. Vertekende, verrassende, confronterende werkelijkheid: de installatie sluit toch naadloos aan op het centrale thema ‘vrijwaring van vrees’. In deze historische, vergeestelijkte omgeving waar dimensies worden toegevoegd aan zicht en gehoor kun je jezelf even van de wereld wanen, vrij van bedreigingen en leed.

Wie zich wil onderdompelen in het werk van Anish Kapoor moet deze zomer naar Venetië afreizen. In Gallerie dell’Academia – zeg maar het Rijksmuseum van de stad – en in het door hem aangekochte Palazzo Manfrin biedt hij een indrukwekkend overzicht van zijn werk bestaande uit zestig kunstwerken. Zijn zwart is zo zwart dat zijn zwarte gaten je volledig in het zwarte niets zuigen. Een buitenproportionele zwangere buik rijst op uit een wand van de expositiezaal zonder dat je kunt zien waar de buik begint of eindigt. En dan is er het slachthuis. Grote brokken silicone en verf lijkend op vlees of darmen tegen een wand geplet, in een schilderij gevangen, over een vloer verspreid of over een balk gedrapeerd. Een bloedrode zon die wordt gevoed door een transportband waarop al net zulke bloederige stukken worden vervoerd.
Welkom in de wereld van Anish Kapoor. Ook in de stad aan het Canal Grande laat hij een aantal van zijn betoverende spiegels zien. Stel je voor, een spiegelbeeld van jezelf met een achtergrond die op onverklaarbare wijze honderdtachtig graden wordt gedraaid. Jij staat dan zelf niet ondersteboven, maar de wereld staat toch op zijn kop.

Wie geen plannen heeft om dit jaar naar Italië te gaan kan dus voor een flinke vleug van de maestro terecht in Middelburg. Een spiegel in duizenden driehoekige scherven. Het werk mag beschouwd worden als het vlaggenschip van Façade 2022. Kijk erin en bewonder. En fluister. En kijk ook niet te lang. Maar wel lang genoeg om de echte wereld weer met vertrouwen tegemoet te kunnen treden.