Edward Clydesdale Thomson

Het trauma doemt op
uit de modder

Het bootje hangt aan een ketting. Een simpele, platte vissersboot, geschikt voor één of twee personen. Op de Voltadelta van Ghana zie je ze wel varen. Het is een type dat al eeuwen meegaat en zich over de wereld verspreidde. Mensen die in vroegere tijden naar Amerika werden getransporteerd en daar tot slavernij werden gedwongen, namen hun kennis over bootbouw mee en zodoende zijn dit soort boten ook in Amerika nog steeds te zien. De boot hangt aan een ketting boven het Prins Hendrikdok. De boot zakt, zinkt en wordt weer opgehaald. De hele dag lang, onder water en weer erboven.

Kunstenaar Edward Clydesdale Thomson heeft de laatste jaren wat met boten. De installatie die hij voor Middelburg maakte is het derde deel in een trilogie. In Dordrecht wordt het eerste deel gerealiseerd: een grote tjalk die dit najaar door de straten van de stad zal worden getrokken. Omdat de straten te nauw zijn of het vaartuig te breed, breken er onderweg stukken vanaf. Het project refereert aan de belangrijke sociale rol van de binnenvaart, maar heeft in Dordrecht nogal wat commotie veroorzaakt.

Het tweede deel van de trilogie is virtueel. In dit project dient de romantiek van een eenzame zeiler op zee als raamverhaal waarbinnen vragen over klimaat, het weer, vervuiling, data, geschiedenis en volharding worden onderzocht. Het vertelt het verhaal van Bas Jan Ader, de Nederlandse conceptuele kunstenaar die in 1975 in een kleine zeilboot van Cape Cod in Amerika naar Groningen wilde zeilen. Zijn boot werd teruggevonden, hij niet. Gebruikmakend van live weerdata en simulatietechnieken wordt een online oceanische wereld gecreëerd waarin de kijker het kleine bootje in actuele omstandigheden live kan volgen.

En dan hebben we dus nummer drie in Middelburg. ‘spellbound’ heet de installatie, ‘betoverd’. Edward Thomson: ,,De installatie heeft een relatie met de donkere kant van de Middelburgse geschiedenis, de slavernij. Ik wilde een werk maken met vissersboten die in dat verband nooit werden getoond. Kijkend naar het water in het dok viel me op hoe modderig het water is. Dat bracht me op het thema ‘Vrijwaring van Vrees’. Het modderige dok met die beladen slavernijgeschiedenis, dat zie ik als een trauma.”

Het bootje wordt in Dordrecht gebouwd door mensen van zijn kunstenaarsstudio en lokale vrijwilligers. Die samenwerking, die collectieve activiteit maakt voor de kunstenaar deel uit van het kunstproject.

Thomson: ,,De boot wordt gemaakt van lokaal essenhout. Ik wilde geen hout importeren. We werken van foto’s en illustraties. Tijdens ons onderzoek vonden we honderden verschillende soorten zeilschepen, maar daaronder waren geen bouwtekeningen van de kleine lokale Ghanese vissersbootjes . We doen ons best om zo accuraat mogelijk te werken en zo dicht mogelijk bij het type boot te komen als we kunnen. Het bootje is verstrikt in een grote ketting die strak is vastgebonden met knopen geïnspireerd op bondagekunst. De knopen die we aan deze kunstvorm ontlenen, worden hier gebruikt om niet mensen maar een bootje in een verstikkende greep te laten balanceren. Door het gewicht van de ketting en gaten in de bodem zinkt de boot. Als het bootje wordt opgehaald loopt het water eruit. Dan is het net een fontein.”

,,Zeker”, zegt hij, ,,het geluid van de installatie is belangrijk. De motor die de boot laat zakken en ophaalt, houden we zo stil mogelijk. Je hoort de ketting, je hoort het water borrelen als de boot zinkt, je hoort het water uit de boot stromen als die langzaam wordt opgetrokken.” ,,Mijn werk gaat vaak over tijd en ruimte. Ik probeer bepaalde geschiedenissen in het heden te brengen. Dat gebeurt nu ook in Middelburg.”