Façade 2022

Reconsidering our freedom

Kijk naar een Afrikaans bootje dat wordt ondergedompeld in het Prins Hendrikdok en even later boven het water hangt als een sproeiende fontein. Of sta oog in oog met een groot menselijk figuur op veren onder de Lange Jan. Is het een hij of een zij, mag je hem/haar aanraken, is het een soort boksbal?

Twee willekeurige voorbeelden van beelden en installaties die in het kader van de derde editie van het hedendaagse kunstmanifestatie Façade in Middelburg zijn neergestreken. Je kunt er met verwondering naar kijken. Bewondering, misschien. Je kunt er je gedachten even losmaken van de dagelijkse besognes. De beelden kunnen heden, verleden en toekomst brengen. Bezinning opleveren, wellicht, als je even de tijd neemt om je geest de vrije loop te laten.

In totaal zijn er deze zomer 14 hedendaagse kunstenaars uit binnen- en buitenland die op uitnodiging van het CBK Zeeland speciaal voor de stad aan het werk zijn gegaan.  En twee kunstwerken uit de vorige edities zijn weer opgenomen in de nieuwe route. Façade 2022 heeft als uitgangspunt  ‘vrijwaring van vrees’. Daarmee refereren de curatoren Kathrin Ginsberg en Pleun Meijer aan één van de vier vrijheden die de aan Middelburg gelieerde president Franklin D.R.

Roosevelt in 1941 noemde in zijn beroemde State of the Union, Four Freedoms Speech voor het Amerikaanse congres. Kathrin Ginsberg: ,,De plannen lagen er al, maar de coronapandemie maakte het thema actueler dan we ooit vooraf hadden kunnen bedenken.” Pleun Meijer: ,,De laatste maanden met de oorlog in Oekraïne gingen we ons afvragen of het thema ‘vrijwaring van vrees’ mogelijk te actueel was geworden.” Kathrin Ginsberg: ,,Vrees heeft vele facetten. Dat was ook te merken aan de uiteenlopende en intense  reacties van de kunstenaars. De impact van de verschillende installaties geeft hier een goed beeld van. De ene richt zich op Middelburg en haar rol in de slavenhandel,  de ander vindt in het heden alle reden tot vrees, zoals de transitie van het klimaat, de pandemie,  de oorlog,  de vergaande digitale controlezucht en de volgende kiest voor een psychologische benadering vanuit zichzelf.

De eerste aflevering van Façade vond plaats in 2012 en stond in het teken van Middelburg en de architectuur van een monumentenstad, waarvan het hart in 1940 grotendeels verwoest was. Het idee om een tijdelijke manifestatie te maken bouwt voort op wat organisaties als Forum en Nieuwe Muziek in de jaren zeventig en tachtig van de vorige eeuw aan activiteiten presenteerden. Ook in die tijd namen de kunsten regelmatig bezit van de stad. In 2017 liet de tweede editie van Façade zien dat beeldende kunst in de openbare ruimte in Middelburg op een warm onthaal kon rekenen. Kathrin Ginsberg: ,,We merkten het aan de reacties. Middelburgers vertelden dat ze door de plaatsing van de beelden en installaties anders naar hun omgeving gingen kijken. En de manifestatie trok belangstellenden van buiten Middelburg, buiten Zeeland. Ook  de  toeristen gaven een hoge waardering aan de vrij toegankelijke route van Façade door Middelburg  Nu met de derde editie weten mensen wat ze kunnen verwachten.”

Hollywoodletters langs het Kanaal door Walcheren, een muzikale lichtinstallatie bij de Stationsbrug, organisch gegroeide pilaren die zo van de oceaanbodem lijken geplukt op het Helmplein: iedere kunstenaar heeft voor deze editie weer een eigen locatie in de stad gekozen. Op het nieuw ingerichte Molenwaterpark wordt in de vijver een ode aan de Zeeuwse godin Nehalennia gebracht en in de voor het eerst sinds de Tweede Wereldoorlog geopende bunker wordt schuilen weer mogelijk. De in vierkante tegels gespelde zinnen in de fietstunnel onder de spoorweg hebben eveneens een Zeeuwse achtergrond.

Pleun Meijer: ,,Met het benaderen van zestien kunstenaars krijg je te maken met zestien verschillende mensen en evenzoveel verschillende visies en werkwijzen. Dat is verrijkend. Soms tref je kunstenaars die totaal andere achtergrond hebben en dat leidt altijd tot inspirerende gesprekken. Met opmerkingen zoals: jouw vrijheid is niet mijn vrijheid. Dan kom je bij de vraag wanneer je eigen vrijheid de onderdrukking van de ander betekent. Alle kunstenaars waren gemotiveerd om met dat soort vragen aan de slag te gaan. Wij als curatoren ondervonden dat het heel inspirerend  kan zijn om eens van bril te wisselen. Dat maakt Façade tot een uitdagende zoektocht.”

Een robotachtige installatie die zijn omgeving scant op de Vismarkt, naar de hemel reikende handen aan de wal of op de boot, een opgemaakt bed op de Balans, levende organismen tussen de muren van de Kuiperspoort, een koepel op het Noordbolwerk die uitnodigt om de vrijheid te vieren, een gefragmenteerde gebogen spiegel in de Kloostergang van de Abdij. Met welke bril iedere bezoeker de installaties ook bekijkt het zal een ieder bewust maken van de kwetsbaarheid van vrijheid en de kracht van verbeelding.

Kathrin Ginsberg: ,,De keuze die we hebben gemaakt is gebaseerd op de drijfveren van de kunstenaars. De intensiteit waarmee deze kunstenaars, gerenommeerd of debuterend in de openbare ruimte, hun ideeën weten te verbeelden, maakt van Façade 2022 een avontuur dat we met elkaar aangaan. Een ontdekkingstocht naar onze vrijheden, vrij van vrees .”