Leonard van Munster

Als jij de laatste bent
die werd gefilmd

Leonard van Munster verkondigt het vaker: ‘De openbare ruimte is mijn galerie.’ Grote, niet te missen kunstwerken en installaties op pleinen, in vijvers, op daken, in parken, onder viaducten. Vaak in  Nederland, maar ook in onder andere Duitsland, Rusland, Columbia en de Verenigde Staten. Nu heeft hij voor het eerst een installatie gemaakt voor een Zeeuwse locatie. Façade brengt hem op de Vismarkt, één van de intieme pleintjes van Middelburg.

We spreken de kunstenaar op een dag dat hij volop geniet van zijn nieuwe atelier aan de rand van Amsterdam. Tussen het natuurgebied Spaarnwoude waar Konikpaarden en Schotse hooglanders grazen en een terrein met olietanks en autoslopers heeft hij een kavel gepacht van de gemeente Amsterdam. Daaroverheen liet hij een stolp plaatsen, een kas van 40 bij 12 meter en 7 meter hoog. ,,Zo haal ik de openbare ruimte mijn atelier in”, zegt Van Munster. Het project heet Biotoop 2.0. ,,Het is een expositie en experimenteerruimte in één. De biotoop die er ontstaat wordt een kunstwerk in zichzelf. Gras en bloemen groeien binnenin door en reageren op de seizoenen. Zoals de kunstwerken die er worden gemaakt reageren op de veranderende samenleving.”

Statements maken, een visie geven op wat er in de maatschappij gebeurt, doet hij wel vaker. Zoals in 2015 met het gekapseisde motorjacht Fortuna op het Mahlerplein pal voor het Amsterdamse hoofdkantoor van ABN Amro. De in 2008 losgebarsten economische crisis liep ten einde, de vooruitzichten werden voorzichtig positiever. Het motorjacht symboliseerde exact die toestand: gestrand maar wel in staat verder te varen zo gauw de omstandigheden geschikt worden.

Ook in Middelburg zal Van Munster een statement maken. Geïnspireerd door het thema ‘vrijwaring van vrees’ ontwierp hij voor de Vismarkt onder de titel ‘Ultimate Truth’ een robotachtige machine in een tuin die je de Hof van Eden kunt noemen. De machine kan zijn omgeving met radars scannen: ,,Het apparaat kan ‘zien’ wie er voorbij loopt, het kan personen volgen of geïrriteerd raken door iemand. De machine lijkt tot leven te zijn gekomen en zelf na te kunnen denken.” Voor de kunstenaar past zijn door een machine beveiligde tuin perfect in de huidige tijd: ,,We willen voor ons veiligheidsgevoel alles registreren, opslaan en in de gaten houden. De technische ontwikkelingen gaan sneller dan het maatschappelijke debat over deze ethische kwestie, we kunnen de ontwikkelingen al bijna niet meer stoppen. Door drones wordt oorlog voor militairen een computerspelletje. Het is bijna zo ver dat robots aan de grens bepalen of je vriend of vijand bent. Er zit een ethische zwaarte aan. Stel, er wordt een misdaad gepleegd op een plein en jij bent de laatste die daar werd gefilmd.” Deze installatie gaat over de tijd waarin we leven. Het werk ‘Ultimate truth’ voelt beklemmend terwijl onbevangen kinderen tikkertje met het apparaat  spelen.

Leonard van Munster maakt meestal tijdelijke kunstwerken. Na vernietiging rest hem dan alleen de foto en de herinnering. ,,Tegenwoordig is tijdelijkheid het toverwoord. Maar dan krijgt kunst weinig kans om kunstgeschiedenis te worden. Dat de meeste werken vernietigd werden, maakte me vroeger niks uit. Tegenwoordig is dat anders. Een foto van een werk is toch heel wat anders dan de echte ervaring.”