Tanja Smeets

De bollen
groeien en muteren

Woekeren. Dat is wellicht het beste woord om het werk van Tanja Smeets te vangen. Groeien kan ook. Maar woekeren is intenser. Tanja Smeets: ,,Woekeren heeft voor mij geen negatieve lading. Het duidt op het vermogen om een andere vorm aan te nemen, te transformeren, te vernieuwen.” Tijdens de derde editie van Façade zoekt ze haar toevlucht in de verstilde Kuiperspoort. Daar, drie en een halve meter boven het hoofd van de toeschouwer, groeien grijze bollen. Heel natuurlijk, alsof de natuur er het heft in handen heeft genomen.

De nauwe doorgang in de Kuiperspoort trok meteen haar aandacht. ,,Extreem bijzonder”, zegt ze over de locatie. En dus ook extreem geschikt om een nieuw kunstwerk te laten groeien. ,,De doorgang loopt uit van 2,24 naar 2,40 meter breedte. Als je door een poort loopt zie je de achterkanten van de historische panden. De Kuiperspoort is een soort verdwaalpunt, steeds kom je er in een andere wereld terecht. Dat is fascinerend.”

Na de middelbare school heeft Tanja Smeets heel kort Nederlands gestudeerd. Ze wilde graag fictie schrijven. In die studie miste ze echter de mogelijkheid om met echt, tastbaar materiaal aan de gang te gaan. Uiteindelijk maakte ze de overstap naar de kunstacademie in Arnhem waar ze werd opgeleid als schilder. ,,Schilderen voldeed niet. Wat ik maakte groeide als het ware uit mijn schilderij. Nu gebruik ik de open ruimte als canvas.”

Tanja Smeets maakt meest grote installaties die indringend ingrijpen in de ruimte. Als parasieten banen ze zich een weg en leggen een poëtische laag van organische vormen over de harde ondergrond. Haar beelden zijn ‘weelderige koralen’ die vanuit de muren of de bodem tevoorschijn komen. Ze vloeien en ze druipen, ze groeien en ze muteren, ze infiltreren en kruipen in de huid van de architectuur. Het is een organisch gegroeid geheel dat één wordt met de omgeving, natuurlijk, niet gemaakt door mensenhanden.

‘Onder het plaveisel wervelen de wortels’ heet de installatie die ze dit jaar in Kunsthal Kade in Amersfoort maakte. Dat vindt ze een passende titel die in feite betrekking heeft op veel van wat ze maakt: ,,Onderhuids is er een proces aan de gang. Dat fascineert me. Huid is een heel belangrijk gegeven in mijn werk. Een huid maakt nieuwsgierig, prikkelt. Tegelijkertijd is er die onderhuidse laag die iets unheimisch geeft. Je kijkt naar het kunstwerk en krijgt het gevoel dat je erin wilt verblijven. Maar er zijn ook contrasten, verwarringen, onzekerheden. Die maken dat je toch ook weer even twijfelt als je inzoomt.”

Tanja Smeets werkt met alledaagse voorwerpen. Bladvangers, frituurzeven, lepels en koffiekopjes – objecten uit het keukenkastje en de doe-het-zelf-winkel – vermenigvuldigen zich in haar werk tot plantachtige vormen. Juist die gewone voorwerpen geven het gevoel dat zo’n structuur werkelijk overal kan groeien.

Voor haar werk in de Kuiperspoort gaat ze grijze bladvangers gebruiken. Op ruim drie meter hoogte vormen die een structuur van grijze bollen in de lucht, zichtbaar vanaf de Dam. ,,De bollen lijken stekelig. Ze roepen associaties op met de zee, met onderwaterdieren. Als je kijkt, is het net of ze uit de muren komen groeien, ze vergroeien met de plek. Toen me gevraagd werd van het thema ‘vrijwaring van vrees’ uit te gaan, vond ik dat zwaar. We zaten nog in de coronatijd. Nu is er Oekraïne bij gekomen. Dat vind ik complex. In mijn installatie zoek ik heel erg de verbinding. Mijn bollen zijn door de groei met elkaar verbonden. Ik beschouw verbinding als een sterke tegenhanger van angst.”